İNDİRHücre ve Hücrenin Kısımları

• Bir canlılık canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre adı verilir.
• Tüm canlılar hücreden oluşur.
• Canlılar çok hücreden oluşabileceği gibi tek hücreden oluşan canlılarda vardır.
• Hücre genel olarak üç temel kısımdan oluşur. Bu kısımlar hücre zarı, sitoplazma ve çekirdektir.

Hücrenin Temel Kısımları:

Hücre zarı:

• Hücreyi dış ortamdan ayırır.
• Hücreyi dış etkilerden korur ve ona şekil verir.
• Yapısı Karbonhidrat, yağ ve proteinden oluşur.
• Esnek ve seçici-geçirgen özelliktedir.
• Hücreye alınacak ve hücre dışına atılacak maddelerin geçişini kontrol eder.

Çekirdek:

• • Hücrenin yönetim ve kalıtım merkezidir.
  • Hücrenin; büyüme, gelişme, bölünme, solunum, boşaltım gibi faaliyetlerini yönetir.
  • DNA adı verilen ve tüm kalıtsal özelliklerin kayıtlı olduğu yapı çekirdektebulunur.

Sitoplazma:

• • Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran yumurta akı kıvamında yarı akışkan sıvıdır.
  • Sitoplazma içinde farklı görevleri yapmak üzere özelleşmiş yapılara organeller adı verilir.
  • Organellerde madde iletimi, enerji üretimi, boşaltım gibi yaşamsal faaliyetlerin gerçekleşir.
  • Organellerin birçoğu ancak elektron mikroskobu adı verilen gelişmiş mikroskoplarla görülebilir.

Hücre organelleri:

Mitokondri

Mitokondri: Hücrenin enerji santrali gibidir. Gerek duyulan enerji, oksijenli solunum ile mitokondride

üretilir. Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunur.

Ribozom: Protein sentezinden sorumlu organeldir. Tüm canlı hücrelerde bulunur.

Golgi cisimciği (Golgi aygıtı): Hücrede salgı üretimi ve paketlenmesinde sorumludur. Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunur.

Endoplazmik retikulum: Bitki ve hayvan hücrelerinde madde iletiminden sorumlu organeldir.

Koful: Hücrede besin, su, atık gibi maddelerin depolandığı yerdir. Hayvan hücrelerindeki kofullar küçük ve çok , bitki hücresinde büyük ve az sayıdadır.

Lizozom: Hayvan hücresinde hücre içi sindirimde görevlidir. İlkel bitki hücrelerinde bulunur. Gelişmiş bitki hücrelerinde bulunmaz.

Sentrozom: Gelişmiş bitki hücrelerinde bulunmayıp hayvan hücrelerinde bulunur. Hücre bölünmesinde

görev alır.

Kloroplast: Bitki hücrelerinde bulunan ve bitkiye yeşil renk veren organeldir. Bitkinin besin ve oksijen üretimi burada gerçekleşir.

Hücre çeperi (Hücre duvarı): Hayvan hücresinde bulunmayıp bitki hücresinde bulunan, hücrenin dış etkilerden korunmasını ve şekil almasını sağlayan yapıdır.

Bitki ve hayvan hücresi arasındaki farklar:

DNA

• Çekirdeğin içerisinde bulunur.
• Hücrenin yönetici molekülüdür ve yaşamsal faaliyetleri (solunum, beslenme, üreme) yönetir.
• Çift zincirli sarmal bir yapıdadır.
• Üzerinde, genetik bilgileri taşıyan genler bulunur.

Kromozom :

• Kromozomlar, kalıtsal özellikleri taşıyan ve hücre bölünmesi başlangıcında oluşan yapılardır.
• DNA bölünme sürecinde kısalıp kalınlaşır ve etrafına bazı özel proteinler eklenerek kromatinlere, kromatinler de yoğunlaşıp, kısalıp kalınlaşarak kromozomlara dönüşür.

Gen :

• DNA’nın canlıya özgü tüm kalıtsal özelliklerinin şifrelendiği ve bu özelliklerin taşındığı bölümüdür.
• Canlının saç renginden kan grubuna kadar birçok özelliğinin ortaya çıkmasında genler etkilidir.

Geçmişten Günümüze Hücrenin Yapısı:

• Hücreleri incelemek için kullanılan ilk mikroskop 16. yüzyılda Zacharias Janssen (Zakaryas Cansın) tarafından geliştirilmiştir.
• 1600’lü yıllarda Antony Van Leeuwenhoek (Antoni Van Lövenhuk) kumaşları incelemek amacıyla mercekler kullanarak bugünkü ışık mikroskobunun temellerini atmıştır.
• Robert Hooke (Rabırt Huk) geliştirdiği mikroskopla şişe mantarındaki yapıları gözlemlemiştir. Hooke mantarda gözlemlediği yapılara “boşluk” veya “hücre” anlamına gelen “celula (selula)” ismini vermiştir.
• 19. yüzyıla gelindiğinde Matthias Schleiden (Matiyas Şileyden), araştırmaları sonucu bitkilerin hücrelerden oluştuğunu açıklamıştır.
• 1839 yılında Zoolog Theodor Schwann (Teodar Şivan) ise elindeki bilgileri kullanıp yeni araştırmalar yapmış ve hayvanların da hücrelerden oluştuğunu ortaya koymuştur.
• 1855’e gelindiğinde, Rudolf Virchow (Rudolf Virkov) hücrelerin yalnızca kendilerinden önceki hücrelerin bölünmesiyle oluştuğunu açıklamıştır.
• Günümüzde bilim ve teknoloji ilerledikçe bilinmeyen konular açığa kavuşmaya devam

etmekte, yeni ve doğru bilgiye ulaşmak kolaylaşmaktadır.

Hücre, Doku, Organ, Sistem, Organizma İlişkisi:

• Canlının canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir.
• Aynı görevi yapmak için bir araya gelmiş benzer hücreler dokuları oluşturur.
• Çeşitli dokuların belirli bir görevi yapmak üzere bir araya gelmesiyle oluşan vücut yapısına organ adı verilir.
• Organlardan bazılarının belirli bir görevi yapmak üzere bir araya gelmesiyle sistemler

oluşur.

• Vücuttaki tüm sistemler, bir bütün oluşturarak organizmayı ( canlıyı) oluşturur.