İKLİM VE HAVA OLAYLARI

İklim ve Hava Hareketleri Özet-11

İklim, geniş bir bölgede uzun yıllar boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgar, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına denir.Bazı iklimlerin özellikleri ;

Karadeniz iklimi, Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimlerinde ve Marmara Bölgesi’nin Karadeniz kıyıları boyunca görülür. Yıllık sıcaklık farkı azdır (13 C – 15 C). Kışlar ılık (6 C -7 C), yazlar serin (21 C – 23 C) geçer.

Her mevsim yağışlıdır.Doğu Karadeniz Bölümü’nde en fazla yağış sonbaharda, en az yağış ilkbaharda düşer.

Akdeniz iklimi, genel olarak, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yıllık ortalama sıcaklık 15 – 20°C dir. Akdeniz ikliminde yıllık sıcaklık farkı ise 18°C kadardır. En fazla yağış kışın, en az yağış yazın görülür.

Karasal iklim, genel olarak, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında ve kıtaların doğu kıyılarında görülmektedir. Kışlar çok soğuk geçer ve uzun sürer. Yazlar ise sıcaktır. Karasal iklimde, yıllık sıcaklık ortalaması 0 – 10°C arasında değişir. Yıllık sıcaklık farkı 20 – 40°C dir.

Kutup iklimi, karlar ve buzullarla kaplı kutup bölgelerinde görülür. Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 0°C nin altındadır. Sıcaklık, çoğu zaman -40°C ye, hatta daha altına iner. Yıllık sıcaklık farkı 30°C dolaylarındadır. Yağışlar son derece az ve kar şeklindedir. Bu iklim tipinde bitki örtüsü yoktur.

Tundra iklimi, genel olarak, sıcaklığın çok düşük olduğu bir iklim tipidir. Bu iklimde en sıcak ayın ortalaması dahi 10°C yi geçmez. Kışın değerler -30°C ile -40°C ye iner. Tundra ikliminde yıllık sıcaklık farkının 65°C yi bulduğu yerler vardır. En fazla yağış yaz aylarında görülür. Tabii bitki örtüsü çalı, yosun ve yazın yeşeren kurakçıl otlardan oluşan tundralardır.

HAVA OLAYLARI

Dünya’mızın atmosferini oluşturan, havanın farklı gazların karışımından oluştuğu belirlenmiştir. Kuru hava ağırlıklı olarak %78 azot gazından(N2), % 21 Oksijen (O2) gazından ve çoğunluğu argon olmak üzere diğer gazlardan oluşur. Havanın en önemli ve meteorolojik anlamda en önemli gazı su buharıdır.Hava olaylarının oluşmasının temel nedeni nem ,sıcaklık ve hava basıncının kısa süreler boyunca değişmesidir.Nem ,sıcaklık ve hava basıncındaki değişimler sonucu yağmur,kar dolu, rüzgar ,fırtına gibi hava olayları gerçekleşir.

Rüzgar

Rüzgâr, yüksek basınç alanındaki havanın alçak basınç alanına doğru akmasıyla oluşur.Yüksek basınç alanı soğuk, gaz yoğunluğu fazla ve nem tutma kapasitesi azdır.Alçak basınç alanı sıcak, gaz yoğunluğu az ve nem tutma kapasitesi fazladır.

Hortum ve kasırgalar dönme hareketi yapan rüzgarlardır.

Kasırga (Tayfun) hortumun en güçlüsüdür.Kasırgalar suyun sıcak, havanın nemli olduğu okyanuslarda gerçekleşir. Okyanus sıcaklığı 27 dereceye ulaşmadıkça kasırga meydana gelmez.

Kar: Soğuk hava etkisiyle su buharı buz kristalleri hâline gelir. Buz kristalleri birleşerek kar tanelerini oluşturur. Kar taneleri yeryüzüne iner.

Yağmur: Bulutlardaki damlacıklar bir araya gelir. Hava ılımanlaşır ve sıcaklık artar. Yağmur tanecikleri yeryüzüne iner.

Dolu: Bulutlardaki damlacıklar bir araya gelir. Bir araya gelen damlacıklar soğuk hava etkisiyle donar. Donan bu damlacıklar da bir araya gelerek buz toplarına dönüşür. Yeterince ağırlaşan buz topları dolu şeklinde hızla yeryüzüne iner.

Kırağı: Geceleyin hava çok soğur. Havadaki su buharı çiye dönüşmeden doğrudan donarak kırağı olur.

Çiy: Geceleyin hava serinler. Havadaki su buharı yoğuşarak toprağın, ağaç dallarının ve yaprakların üzerinde çiy adı verilen su damlacıkları hâlinde toplanır.

Sis: Çok küçük su damlacıklarının yoğuşmasıyla oluşur. Sis bulutlara benzer. Bulutlar yüksekte olur fakat sis yere yakın bölgelerde görülür.

Çeşitli ölçüm araçlarından elde edilen verileri inceleyerek atmosferde meydana gelen hava olaylarının oluşumunu, gelişimini ve değişimini nedenleri ile inceleyen ve bu hava olaylarının canlılar ve dünya açısından neden olacağı sonuçları araştıran bilim dalına meteoroloji, bu alanda çalışan uzmanlara ise meteorolog denir. Meteorologlar ölçüm araçlarından ve uzaydan çekilen uydu fotoğraflarından gelen verileri inceleyerek havanın nasıl olacağına ilişkin hava raporlarını oluştururlar.

İklimlerin özelliklerini inceleyen bilim dalına klimatoloji (iklim bilimi), bu alanda çalışan bilim insanlarına da klimatolog (iklim bilimci) denir.

İklim ve Hava Hareketleri Özet-11