MEVSİMLER VE İKLİM

Mevsimler ve İklim Özet-11

1. Mevsimlerin Oluşumu

BU KONUDA NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?

• Dünya’nın dönme ekseni olduğunu
• Dünya’nın dönme ekseni ile Güneş etrafındaki dolanma düzlemi arasındaki ilişki olduğunu
• Işığın birim yüzeye düşen enerji miktarının mevsimler üzerinde etkisi olduğunu
• Mevsimleri nasıl oluştuğunu

Temmuz ayında sıcacık bir günde mi Dünya Güneş’e daha yakındır yoksa Şubat ayının dondurucu soğuk bir gününde mi? Çoğunuzun ‘’Tabi ki Temmuz ayında daha yakındır’’ dediğini duyar gibiyim. Yanıldığınızı söylemeliyim. Hadi gelin mevsimlerin nasıl oluştuğunu öğrenelim

Dünya, Güneş’in etrafındaki dolanımını tam daire şeklinde yapmaz.

Bazen yakın bazen uzaktır. Dünya’nın bu yörünge şekli elips olarak adlandırılır.

Ayrıca bilinenin aksine (Kuzey yarım kürede) Dünya, Güneş’e en yakın iken kış mevsimi (Şubat ayı), en uzak iken yaz mevsimi (Temmuz ayı) yaşanır.

NOT

Mevsimlerin ve mevsimlere özgü sıcaklık değerlerinin oluşmasında Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığının bir etkisi yoktur.

Dünya’nın Güneş etrafında dolanması yıllık bir harekettir ve 365 gün 6 saat sürer. Dünya’nın dolanma ekseni ile dönme ekseni tam dik değildir. Dönme ekseni eğiktir.

Dünya’nın yörünge düzlemi ve ekvator düzlemi arasındaki farkı aşağıdaki şekil üzerinde görelim.

Dünya’daki Eksen Eğikliğinin Sonuçları

Dünya’nın eksen eğikliği, Güneş’ten gelen ışınların Dünya’ya farklı açılarda ulaşmasına neden olur.

Dik açıyla gelen ışınlar havaların ısınmasına neden olurken (yaz mevsimi), eğik açıyla gelen ışınlar havaların daha az ısınmasına (kış mevsimi) neden olur.

Kuzey ve Güney yarım kürelerde belli tarihlerde oluşan sıcaklıklar ve yaşanan mevsimleri aşağıdaki şekil üzerinde yorumlayalım.

*21 Mart’ta Kuzey Yarım Küre’de sıcaklıklar artar ve ilkbahar mevsimi başlarken Güney Yarım Küre’de sıcaklıklar düşer ve sonbahar mevsimi başlar.

*21 Haziran’da Kuzey Yarım Küre’de sıcaklıklar artar ve yaz mevsimi yaşanırken

Güney Yarım Küre’de sıcaklıklar iyice düşer ve kış mevsimi başlar.

*23 Eylül’de Kuzey Yarım Küre’de sıcaklıklar düşer ve sonbahar mevsimi başlarken Güney Yarım Küre’de sıcaklıklar yükselir ve ilkbahar mevsimi başlar.

*21 Aralık’ta Kuzey Yarım Küre’de sıcaklıklar iyice düşer ve kış mevsimi başlarken Güney Yarım Küre’de sıcaklıklar yükselir ve yaz mevsimi başlar.

2. İklim ve Hava Hareketleri

BU KONUDA NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?

*İklim ve hava olayları kavramları arasında fark olduğunu

*İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci (klimatolog) adı verildiğini

Dünyamızın etrafını saran ve atmosfer adı verilen bir gaz tabakası vardır.

Dünyamızda gerçekleşen hava olayları atmosferde gerçekleşir.

Hava olayları bir bölgedeki kısa süreli ve değişken hava durumlarıdır. Güneşli, yağmurlu, karlı, sisli, rüzgârlı…

İklim kavramı ise bir bölgede genel olarak yaşanan genel hava durumlarıdır. İklimden bahsederken geniş alanlardan ve uzun süreli hava durumunu kastederiz.

Havanın sabah yağmurlu, öğlen güneşli ve akşam rüzgârlı olması hava olayıdır. Doğu Anadolu Bölgesi’nin genel olarak yazları kurak ve orta sıcaklıkta, kışları ise bol kar yağışlı ve soğuk olması ise oranın iklim özelliği ile ilgilidir.

Hava olaylarının oluşumunu, nasıl olacağını ve ne tür değişiklikler geçireceğini inceleyen bilim dalına meteoroloji denir.

Atmosferde meydana gelen hava olayları üzerine çalışan kişilere meteorolog denir.

Sıcak ve soğuk havanın yoğunluk farkından dolayı yer değiştirmesi sonucu oluşan hava akımına rüzgâr denir.

Havada bulunan su buharının (nem) atmosferde farklı sıcaklıklarda yoğuşması veya donması sonucu oluşan yağmur, kar veya dolu olaylarına yağış denir.

İklim tiplerini inceleyen bilim dalına iklim bilimi (klimatoloji) denir.

İklim bilimi, bir bölgede yaşanan iklimin o bölgedeki bitki örtüsü, insan, hayvan ve yeryüzü şekilleri üzerindeki etkilerini de inceler.

Bir bölgedeki iklim özelliklerini, gelecekte olası iklim değişikliklerini ve o bölgedeki canlı – cansız elemanlar üzerindeki etkisini inceleyen kişiye iklim bilimci (klimatolog) denir.

Bir bölgedeki ikliminin ve gelecek yıllarda iklimde meydana gelecek olası değişimlerin bilinmesi aşağıdaki durumların belirlenmesinde etkilidir;

*Rüzgâr, Güneş ve Hidroelektrik santrallerinin kurulması

*Turizm ile ilgili otel, plaj gibi çalışmaların yapılması

*Bölgede yetişebilecek ve ekonomik değeri olan bitkilerin belirlenip ekimlerine öncelik verilmesi

İklim ve Hava olayı arasındaki farkları aşağıdaki gibi gruplandırabilir.

İKLİM	HAVA OLAYI
Geniş bölgeler için kullanılır.	Dar bölgeler için kullanılır.
Uzun sürede görülen genel hava olaylarıdır.	Kısa sürede yaşanan değişken atmosfer olaylarıdır.
Yağışlı, kurak, ılıman gibi kavramlarla ifade edilir.	Rüzgârlı, güneşli, yağmurlu gibi kavramlarla ifade edilir.
İklim bilimi (klimatoloji) ilgilenir.	Günlük hava durumları (Meteoroloji) ilgilenir.

Mevsimler ve İklim Özet-11