İNDİR

MAYOZ

İnsan, köpek, papatya, fare, kuş gibi çok hücreli ve gelişmiş canlıların vücut hücreleri bölünerek yeni bir canlı oluşturamaz. Çok hücreli canlıların bazıları yeni canlılar oluştururken bunların eşey (üreme) hücrelerinin birleşmesi gerekir.

Mayoz bölünme sadece eşeyli üreyen canlıların eşey ana hücrelerinde gerçekleşir.

Mayoz bölünmeye başlamadan önce DNA kendini eşler ve kalıtsal madde miktarı iki katına çıkar. Kromozomlar belirgin hâle gelir.

Mayoz bölünmenin ilk evresinde biri anneden diğeri babadan gelen ve aynı özellikleri taşıyan kromozomlar yan yana gelerek birbirinin üzerine kıvrılır. Bu sırada kromozomlar arasında parça değişimi gerçekleşir.

Mayoz 1’de gerçekleşen parça değişiminden sonra bu kromozomlar farklı kutuplara çekilir.

Böylece mayoz 1’in sonunda kromozom sayısı yarıya inmiş iki hücre oluşur.

Mayoz 2, mitoz bölünmeye benzer şekilde gerçekleşir.

Böylece mayoz bölünmenin sonunda genetik yapısı birbirinden farklı toplam dört hücre oluşur.

Mitoz bölünmeden farklı olarak mayoz bölünme mayoz 1 ve mayoz 2 olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.

Mayoz 1’de gerçekleşen parça değişimi sayesinde mayoz bölünme sonucunda oluşacak kromozomlar anne ve babanın kromozomlarından farklı özelliklere sahip olur. Aynı türün bireyleri arasında farklı özellikler görülmesi parça değişimi sayesindedir.

Eşey hücrelerinin birleşmesiyle gerçekleşen üreme şekline eşeyli ureme denir.

Eşeyli üreyen canlılarda eşey hücrelerinin oluşması için gerçekleşen bölünme mayoz bölünmedir. Mayoz bölünme sadece eşey ana hücrelerinde meydana gelir ve üreme hücrelerinin oluşumunu sağlar. Dişi eşey hücresi yumurta, erkek eşey hücresi ise sperm olarak adlandırılır. Dişi bireyin yumurta hücrelerinin oluşması ve erkek bireyin sperm hücrelerinin oluşması mayoz hücre bölünmesi ile gerçekleşir.

Yumurta ve sperm hücrelerinin birleşmesi olayına dollenme denir. Döllenme sonucu zigot oluşur. Zigot, mitoz bölünmeler geçirerek büyür ve böylece yeni bir canlı oluşur.

Mayoz bölünme sonucu oluşan yumurta ve sperm hücreleri üreme ana hücresinin yarısı kadar kromozoma sahip olur. Örneğin insanlarda eşey ana hücreleri 46 kromozoma sahiptir. Bu hücreler mayoz bölünme geçirince kromozom sayısı yarıya iner ve 23 kromozomlu eşey hücreleri oluşur.

Mayoz bölünme sonucu kromozom sayısının yarıya inmesi tür içinde kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar. Yumurta ve sperm hücrelerinin kromozom sayısı mitozdaki gibi ana hücreyle aynı olsaydı tür içinde kromozom sayısı sabit kalmaz ve döllenmeyle artarak devam ederdi. Bu durumda çocukların kromozom sayısı anne ve babanın kromozom sayısının iki katı olurdu.

Biri anneden diğeri babadan gelen aynı büyüklüğe, şekle ve özelliklere sahip olan kromozomlara homolog kromozomlar denir.

Parça değişimi, eşeyli üreyen canlıların eşey ana hücrelerinde mayoz bölünme sırasında homolog kromozomlar arasında gerçekleşir.

* Mayoz bölünme bitki ve hayvanlarda üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar.

* Tür içinde kromozom sayısının sabit kalması mayoz bölünmede kromozom sayısının

yarıya inmesi sayesindedir.

* Mayoz bölünme sırasında gerçekleşen parça değişimi tür içinde çeşitliliği artırır.

Tür içi çeşitlilik aynı türün bireylerinin kalıtsal özelliklerinin farklı olmasıdır.

3.2 Mitoz ve Mayoz Bolunme Arasındaki Farklar